Leszczynki to dzielnica znajdująca się na skrzyżowaniu dwóch głównych ciągów komunikacyjnych miasta – ulicy Morskiej i Estakady Kwiatkowskiego, pomiędzy lasami strefy krawędziowej Pojezierza Kaszubskiego a Pradoliną Kaszubską. Obecnie teren o powierzchni 2,75 km2 zamieszkuje 7454 osób (2020 r.), co wkrótce się zmieni – głównie z powodu procesu intensywnej zabudowy terenów inwestycyjnych.
Historycznie Leszczynki były częścią Chyloni, a granica z Grabówkiem przebiegała wzdłuż przedwojennej bocznicy kolejowej, biegnącej do terenów wojskowych na Grabówku.
Historia Leszczynek sięga XIV wieku
Historia osadnictwa na terenie Leszczynek rozpoczęła się później niż lokacja (w XIV w.) wsi Chylonia. Pierwsi osadnicy pojawili się na terenie Lipowych Błot, wzdłuż drogi Chylonia – Gdynia. W wiekach XVII i XVIII do wsi przyłączano nowe tereny, pozyskiwane poprzez karczowanie lasu. W ten sposób powstały pojedyncze osiedla rozproszone, zwane przez miejscową ludność Pustkami Chylońskimi: Bernarda i Leszczynki. Administracyjnie Leszczynki były częścią Chyloni aż do włączenia do Gdyni, co miało miejsce 7 maja 1930 roku.
Pochodzenie nazwy dzielnicy
Nazwa dzielnicy wzięła się od krzewów leszczyny, charakterystycznych dla tego terenu. Pierwsze zapiski mówią o nazwie Leszinna, a w wersji niemieckiej Hasselgrund lub Nussdorf.
Życie na terenie Leszczynek w XVIII i XIX w. koncentrowało się wokół centrum wsi Chylonia, gdzie znajdowały się młyn, karczma, kuźnia, tartak, kościół pw. Św. Mikołaja, szkoła. Mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą ziemi, a także wypasem zwierząt oraz wyrębem drewna. Większość z nich (84 proc.) stanowili Kaszubi wyznania katolickiego, ale były także osoby deklarujące narodowość niemiecką i wyznanie ewangelickie (12 proc.).
Rozwój dzielnicy w XX wieku
Na początku XX w. na ówczesnych Leszczynkach mieszkało tylko 9 osób, na Bernardzie 82 osoby, a na Lipowych Błotach 63 osoby. Wraz z narodzinami miasta rozpoczął się intensywny wzrost zaludnienia dzielnicy: wg spisu ludności z 1936 roku mieszkało tutaj ok. 11500 osób, co czyniło Leszczynki drugą, najludniejszą dzielnicą Gdyni, zaraz za Śródmieściem.
Za rozwojem ludnościowym dzielnicy nie nadążał rozwój przestrzenny: powstawały całe kwartały dzikiej zabudowy, które składały się z bud mieszkalnych i ogródków warzywnych. Na terenach rolniczych, poddanych gwałtownej urbanizacji, nie istniała infrastruktura miejska. Skutkiem tego były fatalne warunki higieniczne oraz bezładna struktura wewnętrzna, które odróżniały tymczasową zabudowę Leszczynek od modernistycznej zabudowy Gdyni. Takie warunki panowały przede wszystkim na dzisiejszym obszarze tzw. Pekinu, czyli pomiędzy ulicami Orlicz-Dreszera, Kalksztajnów i Kordeckiego.
Z zupełnie innym podejściem do architektury i urbanistyki mieliśmy do czynienia na Osadzie Kolejowej, gdzie ok. roku 1930 wybudowano zespół ośmiu kamienic wielorodzinnych. Powstała tam zabudowa miała cechy charakterystyczne dla dworków polskich.
Plan zabudowy Leszczynek
Plan zabudowy Leszczynek i Bernardy, powstały ok. roku 1932, musiał się już mierzyć z istniejącą, „dziką” zabudową. Głównym założeniem planu był rozwój budownictwa wielorodzinnego na terenach położonych pomiędzy Szosą Gdańską a torami kolejowymi. Istniejąca po południowej stronie drogi zabudowa miała zostać odseparowana ciągiem ulic równoległych, czego nie udało się zrealizować przed wybuchem II Wojny Światowej. Nowe budynki powstawały w rejonie ulic Działowskiego, Karnkowskiego i Skorupki (dzisiejsza ul. Ściegiennego), oraz wzdłuż ulicy Morskiej.
Rozbiór dzielnicy w 1936 roku
W 1936 roku dokonano „rozbioru” Leszczynek: na potrzeby spisu ludności przyjęto nowy podział administracyjny Gdyni, który nie pokrywał się z dotychczasowym podziałem. Większa część dzielnicy (do ul. Zakręt do Oksywia) została przypisana do Grabówka, a pozostała część została włączona do Chyloni. Od tego momentu pojawiły się nieporozumienia w zakresie nazewnictwa, widoczne chociażby w nazwie przystanku SKM Gdynia Grabówek, który leży na Leszczynkach.
Powrót Leszczynek na mapę miasta
Leszczynki wróciły na mapę miasta w dniu 8 maja 1991 roku, gdy przyjęto uchwałę w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Gdyni, a w niej znalazł się nowy podział miasta na dzielnice.
Schrony
W czasie wojny obszar pomiędzy ulicami Morską, Działdowską, Skorupki (Ściegiennego) i Orlicz-Dreszera stał się miejscem budowy obozu jenieckiego. W roku 1942 powstał system schronów, z których dwa – od strony ulicy Morskiej – zachowały się do dnia dzisiejszego.
Szkoły na Leszczynkach
Stopniowa zabudowa Leszczynek wymusiła budowę Szkoły Podstawowej nr 29, którą otwarto w roku 1965 przy ulicy Ściegiennego. Inna szkoła – Technikum Chłodnicze – została umieszczona w nowym budynku przy ul. Sambora w roku 1963.
Cmentarz na Leszczynkach
Cmentarz przy ulicy Pelplińskiej stał się miejscem pochówku ofiar masakry grudniowej: 15-letniego Zygmunta Glinieckiego oraz 17-letniego Janusza Żebrowskiego. Na terenie Leszczynek mieszkało wielu robotników, uczestników wydarzeń grudnia 1970 roku.
Budowa Estakady Kwiatkowskiego
W roku 1974 ruszyła budowa nowej drogi – Estakady Kwiatkowskiego, która w przyszłości połączy Obłuże z trójmiejską obwodnicą. Droga – w planach – przecinała dzielnicę, dzieląc Leszczynki na dwie części. Plany zostały zrealizowane dopiero w roku 2008, po wysiedleniu mieszkańców i wyburzeniu części zabudowań z lewej strony ulicy Leszczynki.
oprac. Roman Paszak